Historia manufaktury w Lubartowie
Historia miasta Lubartowa – pierwotnie zwanego Lewartowem- sięga połowy XVI wieku, kiedy to Piotr Firlej z Dąbrowicy, dnia 29 maja 1543 r. otrzymał od króla Zygmunta Starego przywilej, zezwalający na założenie miasta. Miasto położone na terenach wsi Łucka i Szczekarków otrzymało nazwę Lewartów, od herbu rodu Firlejów – „Lewart”.
W ciągu następnych wieków miasto kilkakrotnie zmieniało właścicieli.
Dwieście lat później w połowie XVIII wieku, król August III, na prośbę ówczesnego właściciela miasta – Pawła Karola Sanguszki – potwierdził przywilejem z dnia 22 listopada 1744 r. prawa miejskie, zmieniając nazwę miasta na Lubartów oraz nadając herb. Nowa nazwa miasta nawiązywała do domniemanego protoplasty rodu Sanguszków – Lubarta. Miasto do 1839 r. było w rękach rodziny Sanguszków
III rozbiór Polski spowodował, że Lubartów znalazł się w zaborze austriackim. Od 1809 r. przynależał do Księstwa Warszawskiego, a następnie od 1815 r. do Królestwa Polskiego.
W dniu 25 czerwca 1839 roku dobra lubartowskie od Klementyny z Sanguszków Małachowskiej nabył Henryk Łubieński, finansista, przemysłowiec, wiceprezes Banku Polskiego.
W roku 1839 Henryk Łubieński zdecydował się na założenie w Lubartowie manufaktury fajansu. Współwłaścicielem był jego bratanek Paweł Łubieński. W 1841 r. jedynym już właścicielem był Paweł Łubieński, po wykupieniu udziałów swego stryja Henryka za sumę 60 000 złp. Nieruchomości wytwórni znajdowały się w stajniach oraz dawnych spichlerzach dworskich.
Przez pierwsze lata, do ok. 1843 r., manufakturę prowadził Saksończyk Robert Wendler. W dalszych latach zakładem kierował Teodor Mattschas.
Wkrótce po założeniu manufaktury, w 1845 r., dobra lubartowskie wraz z wytwornią zajęte zostały przez Bank Polski, wskutek zarzutów jakie postawiono Henrykowi Łubieńskiemu. Dotyczyły one niegospodarności i w konsekwencji strat na jakie naraził on Bank będąc jego wiceprezesem. Sytuacja finansowa zakładu była już na tyle zła, że w 1850 r. podjęto decyzję o jego likwidacji.
Kamionkowe i fajansowe wyroby lubartowskie mają swój specyficzny, niepowtarzalny styl. Wytwarzane tu talerze, talerzyki, plecione koszyki, koszyczki, wazy, wazoniki czy inne naczynia charakteryzują się jednotonową barwą – białą, szarą, kremową, brunatną, brązową w różnych odcieniach a nawet czarną. Ich interesującą, niepowtarzalną dekorację stanowią elementy plastyczne w postaci różnorodnych motywów. Wytwarzano również wyroby o charakterze rzeźby jak np. postacie ludzkie czy zwierzęta (przy czym ulubionym wzorem były psy).